Hẹn gặp NSND Việt Anh (SN 1958), ông xuất hiện tại quán cà phê với chiếc áo họa tiết, mũ nồi, cặp kính đen quen thuộc. Ở tuổi 65, NSND Việt Anh dùng từ “may mắn” khi nói về mình trong nghề, còn ngoài cuộc sống, ông ngậm ngùi với 2 chữ “chấp nhận”.

Bao năm qua, cuộc sống ông vẫn thế, một mình trong căn nhà được học trò thuê giúp, không đi diễn thì tìm thú vui bên bạn bè, đọc sách, chơi tennis…

“Nghệ sĩ cần trình độ hơn thái độ”

Gần đây, người ta hay bàn về cách cư xử của nghệ sĩ. Theo ông, nếu đặt lên bàn cân so sánh giữa “thái độ” và “trình độ” thì nghệ sĩ cần có cái nào hơn?

– Theo tôi, cả hai đều cần thiết với nghệ sĩ. Người ta thường nói “thái độ hơn trình độ” nhưng tôi không nghĩ vậy. Với tôi, nghệ sĩ cần trình độ hơn thái độ. Vì thái độ có thể sửa và điều chỉnh, còn trình độ khó thay đổi lắm vì đó là sự nhận biết. Khán giả chủ yếu xem nghệ sĩ diễn, họ đâu xem thái độ.

Thế nhưng, thực tế thời gian qua showbiz Việt có không ít trường hợp bị quay lưng, tẩy chay vì có thái độ cư xử hoặc phát ngôn thiếu chuẩn mực dù đó có là nghệ sĩ tên tuổi và có những đóng góp lớn cho nghệ thuật đi chăng nữa. Vậy trong trường hợp này, có phải “thái độ” được đặt cao hơn “trình độ”?

– Theo tôi, một phát ngôn của ai đó phải xét xem nó ở ngữ cảnh nào, chứ không thể lấy phát ngôn đó gắn vào một không gian khác rồi mặc nhiên kết tội người ta. Tôi thấy có nhiều phát ngôn của nghệ sĩ bị cắt ghép rồi đưa vào các ngữ cảnh tiêu cực, khiến sự việc bị hiểu sai hướng.

Tôi tin, nghệ sĩ có thành tựu sẽ hiểu mình cần nói gì, trong ngữ cảnh nào. Nhiều người cho mình quyền phán xét và tự gắn phát ngôn của người ta vào ngữ cảnh khác để chỉ trích, lên án. Theo tôi, phải tỉnh táo với chuyện này, đừng mang tính chủ quan để nói về một con người.

Chúng ta không có quyền phê phán hay áp đặt người khác. Hãy để những việc này cho cơ quan có thẩm quyền và những người có trách nhiệm xử lý.

Một ca sĩ từng nói “muốn ngồi ở vị trí không ai ngồi được thì phải chịu được cảm giác không ai chịu được”. Hẳn nghệ sĩ cũng cần trang bị cho mình một “bộ giáp cứng” để đối mặt với những tình huống tiêu cực trong nghề?

– Đương nhiên. Nhưng tôi mong mọi người hãy nhìn nghệ sĩ qua tác phẩm mà họ mang đến cho công chúng. Bạn có thể phán xét và phê bình trong phạm vi nghề nghiệp của họ, chứ đừng bới móc đời tư, làm tổn thương họ. Và khi đánh giá nghệ sĩ qua tác phẩm, bạn có thể khen chê trên tinh thần đóng góp xây dựng, chứ đừng nghe theo đám đông chê một cách vô tội vạ.

Tuy nhiên, nếu nghệ sĩ sống chưa đúng chuẩn mực, cư xử chưa đẹp trong đời sống cá nhân thì việc bị lên án, tẩy chay là cần thiết?

– Đã là nghệ sĩ thì cần ý thức về lời nói và hành động của mình. Bên cạnh các tác phẩm nghệ thuật, nghệ sĩ còn có trách nhiệm hoàn thiện bản thân. Vì nghệ sĩ là người tạo ra cái đẹp, cùng mọi người hướng tới cái đẹp. Nghệ sĩ luôn phải trau dồi tri thức và lòng yêu thương. Nếu thiếu 2 thứ đó thì không làm nghệ sĩ được.

Ông nhấn mạnh việc “nghệ sĩ phải có tri thức”, nhưng thực tế không phải nghệ sĩ nào cũng từng là “học sinh xuất sắc”. Vậy tri thức ở đây được thể hiện thế nào?

– Tri thức là để bản thân và mọi người hướng tới cái đẹp. Học giỏi mà chưa tỏa sáng thì do cơ hội chưa tới. Còn nếu có nhiều cơ hội mà tri thức kém thì thứ bạn mang đến cho người xem chính là nhận thức kém.

Rất nhiều người làm nghệ thuật, nhất là các diễn viên, vì nhận thức kém nên không làm cho người xem xuýt xoa được. Nhận thức kém được thể hiện qua cách họ diễn, cách nhìn nhận vấn đề và cách thoại.

Và điều tạo nên sự hoàn hảo của người nghệ sĩ chính là tri thức, kỹ năng biểu diễn, kỹ năng nhận biết và luôn luôn mới mẻ. Nghệ sĩ phải tìm cho mình cách đi riêng không nên diễn giống người khác thì tác phẩm mới thú vị.

Tôi dạy học trò nhưng không thích họ là “bản sao” của mình. Họ phải có cách diễn riêng, thậm chí là diễn hay hơn tôi.

Từ góc nhìn của một người thầy, ông thích đào tạo một học trò “ngoan” hay một học trò “giỏi”? 

– Tôi thích học trò giỏi hơn là học trò ngoan. Nếu muốn ngoan thì đời sẽ dạy cho họ ngoan, còn để giỏi, họ phải tự phấn đấu, học hỏi và vươn lên.