Chiếc xe bus chở đoàn khách Việt Nam đi ngang một ngã tư tại thành phố Hàng Châu, đèn flash của camera giao thông sáng lên, chụp liên tục. Đó là cảnh tượng quen thuộc trên mọi con đường lớn ở Trung Quốc. Các camera sẽ ghi hình tài xế và phương tiện làm chứng cứ phạt nguội nếu vi phạm.

Tại Trung Quốc, bằng lái xe được áp dụng hệ thống chấm điểm. Mỗi tài xế có 12 điểm, được làm mới vào mỗi đầu năm. Khi vi phạm, điểm sẽ bị trừ theo mức độ khác nhau, ví dụ lái xe khi có nồng độ cồn sẽ bị trừ tất cả 12 điểm, vượt đèn đỏ trừ 6 điểm, lái xe máy không mũ bảo hiểm hoặc đi ôtô không đeo dây an toàn sẽ bị trừ 2 điểm.

Nếu toàn bộ 12 điểm bị trừ trong một năm, ngoài chịu phạt, bằng lái sẽ vô hiệu lực, lúc này phải thi lại để lấy bằng lái mới. Để lách luật, nhiều người bỏ tiền mua điểm thêm ở thị trường chợ đen, hoạt động bị nghiêm cấm tại nơi đây.

Vào năm 2016, phóng viên Global Times đến trung tâm xử lý vi phạm giao thông trên đường Guyi, quận Xuhui (Thượng Hải) ngay trước Tết Nguyên đán. Ngoài cửa, một người phụ nữ đang cố gắng thuyết phục tài xế mua điểm từ bằng lái của cô, nhưng giao dịch không được thực hiện. Một người đàn ông khác cũng tiếp cận phóng viên, đưa ra mức giá 800 tệ (khoảng 110 USD) cho 6 điểm bằng lái. Rất nhiều người khác cũng đang bán điểm cho các tài xế vi phạm lỗi giao thông đến đây nộp phạt.

Nếu tài xế đồng ý mua điểm, những người môi giới điểm bằng lái sẽ cầm giấy báo vi phạm giao thông, giấy tờ xe cùng căn cước và bằng lái xe của bên thứ ba để nộp phạt, người này sẽ bị trừ điểm thay tài xế.

Qiu Hongguo, một người môi giới điểm bằng lái, cho biết: “Tôi mua 9 điểm từ một tài xế với giá 72 tệ (10 USD) mỗi điểm, sau đó bán với giá 100 tệ (14 USD) mỗi điểm. Với những lỗi nặng trừ một lúc nhiều điểm, ví dụ như 12 điểm, thì giá đắt hơn, khoảng 167 tệ (23 USD) mỗi điểm”. Trên cardvisit của người này, dòng giới thiệu về dịch vụ ghi rõ: “Tận hưởng niềm vui lái xe mà không phải lo vi phạm pháp luật”. Một cảnh sát giao thông giám sát bãi đậu xe trên đường ngoài trung tâm cho biết mỗi ngày có khoảng 20 người môi giới điểm bằng lái đứng ở đây.

Tất nhiên hoạt động này bị cấm. Năm 2022, các quy định mới tại Trung Quốc cho thấy những người lái xe yêu cầu người khác chấp nhận hình phạt thay sẽ bị phạt gấp ba lần số tiền họ đã trả, tối đa là 50.000 tệ (6.905 USD). Những người nhận trách nhiệm về hành vi vi phạm giao thông của người khác sẽ bị phạt gấp ba lần số tiền họ nhận được, tối đa là 50.000 tệ, và trừ tất cả 12 điểm trong bằng lái. Những người tổ chức mua bán điểm kiếm lời sẽ bị phạt tới 100.000 tệ (13.811 USD), theo China Daily.

Một nhân viên cảnh sát tại trung tâm nói họ biết có tình trạng mua bán điểm này, tuy nhiên trong nhiều trường hợp camera không chụp rõ mặt tài xế trong xe, người vi phạm vẫn có khả năng tránh bị trừ điểm, vì tài xế không phải nhất thiết lái chính xe của mình, mà hoàn toàn có thể lái xe của người khác.

Một ngã tư tiếp theo tại Hàng Châu, anh hướng dẫn viên du lịch chỉ tay vào tài xế chiếc ôtô bên cạnh, đang đội mũ sụp kín mặt.

“Nhiều tài xế đội mũ để camera không chụp rõ mặt, nếu có bị phạt lỗi giao thông, sẽ dùng dịch vụ nhận tội thay”.